Wiosenne grzybobranie

W maju na grzyby? To jak lepić bałwana we wrześniu, ktoś powie! Jednak prawdą jest, że grzyby można znaleźć i wiosną.

W Polsce najczęściej chyba jadanym wiosennym gatunkiem był twardzioszek przydrożny Marasmius oreades. Jego owocniki pojawiają się już w maju, choć owocuje także później – latem i jesienią. Grzyb ten wyrasta gromadnie na trawnikach i w sadach, czasem tworząc charakterystyczne czarcie kręgi. Często nazywano go tańcówką, dróżnikiem lub podróżnikiem. Nie znam źródłosłowu – czy chodzi tu o wiedźmie tańce w owych kręgach, czy o jakieś jego bliżej nieznane właściwości (może pierwotnie nazwa ta dotyczyła grzybów halucynogennych, też rosnących w trawie, które powodowałyby taniec lub „podróże", któż to wie?).

Innym grzybem mało związanym z konkretnym sezonem jest uszak bzowy (tzw. grzyb mun) Hirneola auricula-judae. U nas występuje on na bzie czarnym, przez okrągły rok, w okresie, gdy deszcz pada przez kilka dni z rzędu. Sam zbierałem go już podczas wszystkich dwunastu miesięcy roku! Koło domu ustawiłem szkielet szałasu ze ściętych konarów bzu czarnego specjalnie po to, by wyrastał na nich ten gatunek – i wyrasta obficie!

Typowo wiosennymi grzybami są smardze Morchella. Występuje ich w Polsce kilka gatunków. Można je znaleźć w kwietniu i maju np. w ogrodach, w miejscach po ogniskach (w Ameryce Północnej pojawiają się wielkie kolonie smardzów po pożarach lasów), rosną też na żyznych łąkach i w nadrzecznych lasach. W Europie występują dużo obficiej na zachodzie kontynentu i tam jada się je częściej niż u nas.

W Polsce są tak rzadkie, że wzięto je pod ścisłą ochronę. Gatunkiem podobnym do smardza i też wyrastającym w lasach wiosną, szczególnie w maju, jest piestrzenica kasztanowata Gyromitra esculenta. Miejscami znana także pod nazwą smardz albo babie uszy. Jest to grzyb dosyć pokaźny i podobno bardzo smaczny. Jednak niedogotowany jest ŚMIERTELNIE trujący. Dopiero długotrwałe gotowanie w kil-ka razy zmienianej wodzie sprawia, że można go zjeść. Kiedyś sprzedawano go nawet na targach, dziś wyszedł z użycia.

Niesamowite bogactwo grzybów i ziół sprzedawanych na targach Poznania na początku XX wieku opisał przyrodnik i etnograf wielkopolski Jerzy Wojciech Szulczewski (1879-1969). W samym Poznaniu można było spotkać ponad pół setki gatunków grzybów! Gdzie się podziały tamte targi pełne (pół)jadalnych grzybów i magicznych ziół?

Innym ciekawym grzybem wiosennym jest żagiew łuskowata Polyporus squamosus. Pojawia się ona u nasady starych drzew liściastych, np. buków, w parkach i lasach, już od marca do jesieni, ale najczęściej na przełomie kwietnia i maja. Jadalne są młode owocniki. W maju na drzewach często widuję także siarkowca żółtego Laetiporus sulphureus – jaskrawożółtą hubę, trudną do pomylenia z innymi gatunkami.

W maju też trzeba koniecznie, jak sama nazwa utworzona od tego miesiąca wskazuje, spróbować majówki wiosennej (gęśnicy wiosennej) Calocybe gambosa. Jest to pyszny grzyb jadalny, niestety podobny do paru trujących gatunków, więc do zbierania tylko dla doświadczonych grzybiarzy.

* Twardzioszki z pokrzywą
50 g twardzioszków, 2 garście pokrzyw (50-100 g), 1 cebula 2-3 łyżki, tłuszczu (oliwa lub masło), 100-125 g ryżu sól, pieprz

Grzyby oczyścić i opłukać. Zebrać młode pokrzywy (na początku maja całe, w drugiej połowie maja i w czerwcu już tylko czubek z 4 listkami). Posiekać,
zalać wodą (1 i ½ szklanki) i gotować 10 minut. Osobno ugotować ryż. Rozgrzać tłuszcz i zeszklić na nim posiekaną cebulę. Wrzucić twardzioszki, smażyć parę minut, przewracając. Z wywaru wyjąć pokrzywy i dodać do smażących się grzybów (wywar można wlać na końcu). Wymieszać z ryżem, przyprawić do smaku.

Łukasz Łuczaj
doktor hab. botaniki, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Prowadzi eksperymenty nad odżywianiem się dzikimi roślinami. Autor książek z tej dziedziny, m.in. najnowszej „Dzika kuchnia".
W stacji telewizyjnej kuchnia+ prowadzi autorski program
„Dziki obiad Łukasza Łuczaja".
www.luczaj.com
fot. shutterstock