Jego wysokość obcas

Słonica na szpilkach

Przez niemal połowę XX wieku podstawę kobiecego ubioru stanowił bucik na niewielkim obcasie. O zdrowotnych względach mało kto myślał – bardziej chodziło o wygodę. Duży wpływ na to miały także odgórnie nałożone na czas II wojny światowej regulacje. Wedle prawa w Anglii obcas w bucie nie mógł być wyższy niż dwa centymetry, a w Ameryce – cztery. Gdy wojna dobiegła końca, obcasy wróciły do łask. A rehabilitował je osobiście Christian Dior.

W 1947 roku projektant zaprezentował kreacje w stylu New Look. Tworzyły go dopasowany żakiet podkreślający talię, mocno rozkloszowana spódnica i pantofelki o wąskim nosku i na cienkim obcasie. Te ostatnie były dziełem Rogera Viviera, znanego nie tylko z tego, że zaprojektował buty na koronację Elżbiety II, ale też z ozdabiania butów aplikacjami z koronki i jedwabiu oraz perłami i kamieniami szlachetnymi. Ale dopiero w latach 50. świat poznał najsłynniejszy wysoki obcas – szpilkę, który swoją włoską nazwę „stiletto” zawdzięczał podobieństwu do sztyletu. Szpilka była efektem rywalizacji między francuskimi a włoskimi szewcami. Ci ostatni zaczęli produkować buty na coraz cieńszym i wyższym obcasie.

Francuzi nie pozostawali w tyle. Słynny projektant André Perugia jeszcze w latach 40. zasłynął z butów na wysokim obcasie, które podczas występów nosiła Mistinguett – słynna królowa paryskiego musicalu. Na ten tytuł nie zapracowała bynajmniej pięknym głosem ani umiejętnościami tanecznymi (bo nie miała ani jednego, ani drugiego), lecz wspaniałymi, długimi nogami – w 1919 roku ubezpieczonymi na 500 tys. franków! – co uwielbiała podkreślać kusymi kreacjami oraz butami na obcasie.

Za twórcę szpilek uznaje się jednak właśnie wspomnianego Rogera Viviera, projektanta pracującego dla Diora. W 1954 roku pokazał parę butów zaopatrzoną w „talon aiguille”, czyli obcas-igłę. Nie były zbyt wygodne i wierciły dziury w drewnianych podłogach, bo – jak wyliczyli fizycy – ważąca 45 kg dama na szpilkach wywiera nacisk 105 kG/cm², czyli 21 razy mniejszy niż trzytonowy słoń. Mimo to panie oszalały na punkcie szpilek. – Nie wiem, kto wymyślił wysokie obcasy, ale wszystkie kobiety powinny być mu wdzięczne – powiadała Marilyn Monroe. Wdzięczna jest na pewno Victoria Beckham, znana z tego, że nikomu nie udało się zobaczyć jej publicznie w innych butach niż na wysokim obcasie.

Angielska celebrytka zapewniała w wywiadach, że „po domu chodzi w klapkach”, ale na zewnątrz nigdy. – Gdy noszę płaski obcas, nie potrafię się na niczym skoncentrować – mówi dawna piosenkarka. Tym też tłumaczy swoją niechęć do chodzenia na siłownię – po prostu musiałaby włożyć trampki, a o tym nie ma mowy. Kiedy mieszkała z mężem w Stanach, poproszono ją o wykonanie pierwszego rzutu piłką na meczu baseballowym drużyny Los Angeles Dodgers. Posh Spice zjawiła się ubrana w gustowną kurteczkę zespołu, białe szorty oraz… białe materiałowe trampki na pięciocentymetrowym koturnie. Najwyraźniej jej niechęć do płaskich obcasów jest rzeczywiście nieuleczalna.

Lekarstwo na doła

Przesadnie wysokie szpilki to zmora pokazów mody. Wsadzone w monstrualnie wielkie buty, modelki padają na wybiegu jak muchy. Wedle znawców tematu niekwestionowany rekord w tej kwestii należy do Miucci Prady. Podczas jej pokazu w 2008 roku twarde lądowanie zaliczyły dwie dziewczyny, a kilka innych odzyskało równowagę w ostatniej chwili. Na pupę klapnęła też swego czasu Naomi Camp-bell, prezentując przerośnięte szpilki ze sztucznej skóry krokodyla, zaprojektowane przez Vivienne Westwood.

Mimo ostrzeżeń lekarzy i niezliczonych przykrych upadków moda na szpilki wciąż nie mija. Buty na obcasie kupuje się nawet małym dziewczynkom, co budzi duży sprzeciw zarówno fachowców od ortopedii, jak i psychologów. Cóż poradzić, skoro przykład „idzie z góry”? Córka Toma Cruise’a i Katie Holmes, Suri, pierwsze obcasiki włożyła, gdy miała trzy lata. Od tego czasu regularnie pokazuje się w takich butach. Niektórzy psychologowie twierdzą wręcz, że zamiłowanie do określonego stylu ubierania się jest dziedziczne, a mała Suri po prostu wyssała miłość do obcasów z mlekiem matki.

Szpilkowa mania sięga nawet dalej. Dwie niepracujące mamy z Seattle, Britta Bacon i Hayden Porter, wymyśliły własny biznes: sprzedają butki na obcasie dla niemowląt. Pomysł wywołał oburzenie pediatrów. Same wynalazczynie bronią się, że ich buty są zdrowe, bo… nie nadają się do chodzenia – przy pierwszej próbie obcas odpada. Ale przecież nie do tego mają służyć, a jedynie cieszyć oko. Kilka lat temu brytyjskie związki zawodowe kategorycznie wypowiedziały się przeciw noszeniu szpilek w pracy. Angielkom nie spodobała się ta decyzja. Widać to choćby w badaniu przeprowadzonym przez jednego z producentów plastrów na odciski.

Prawie połowa z tysiąca ankietowanych kobiet dzięki wysokim obcasom czuła się w pracy pewniej i zachowywała się asertywnie. Jedna czwarta wierzyła, że na szpilkach jest bardziej doceniana, a dwie trzecie czuło się atrakcyjnymi. I nic dziwnego, skoro nogi w takich butach wydają się smuklejsze i dłuższe, a łydki kształtniejsze. Poza tym wysokie szpilki wymuszają stawianie małych kroków i kołyszący ruch bioder. Aby to kołysanie dodatkowo podkreślić, Marilyn Monroe nosiła jeden obcas o pół centymetra krótszy niż drugi.

Bo choć szpilki sprawiają tyle samo kłopotów, co radości, to ich fenomen najlepiej wyjaśniła chyba Vivienne Westwood. Na pytanie, czemu projektuje buty na tak wielkim obcasie, odpowiedziała: – Dzięki nim umieszczam kobietę tam, gdzie jej miejsce – na piedestale.

Bardzo męskie szpilki

Pierwsze buty na obcasach wsunął na stopy mężczyzna. Rzecz działa się w Wersalu, a za wszystkim stały niesnaski między królem Ludwikiem XIV a jego bratem, księciem orleańskim. Monsieur Philippe był – wedle słów pamiętnikarza Saint-Simona – „mały i brzuchaty”, przez co nieustannie żartowano sobie z niego na dworze. Słów krytyki nie szczędziła mu także żona, co nie może dziwić, bo Philippe był homoseksualistą. Któregoś razu, w 1661 roku, docinki otoczenia rozwścieczyły go na tyle, że kazał szewcowi uszyć sobie buty, które dodałyby mu nieco wzrostu. Pomysł był znakomity, ale jędzowata małżonka opowiedziała o wszystkim królowi. Gdy więc Philippe stawił się na dworze w nowych butkach na obcasach, okazało się, że i Ludwikowi przybyło wzrostu, bo... skorzystał z usług tego samego szewca.

Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa twórcą tych „męskich szpilek” był niejaki Nicholas Lestage, który w XVII wieku był równie ekstrawaganckim projektantem obuwia, jak dziś Christian Louboutin. Dowodem kunsztu Lestage’a jest to, że udało mu się zrobić skórzane buty bez użycia nawet kawałeczka nitki. Ściągnął w całości skórę z goleni cielęcej, wyprawił i wymodelował, nadając odpowiedni kształt. Władca nakazał mu, by sekretu produkcji nie zdradził nikomu do śmierci.

Moda na obcasy opanowała francuski dwór. Sam Monsieur chodził „na obcasach tak wysokich, że można je było porównać do szczudeł”. Inni byli skromniejsi: ich korkowe obcasiki liczyły 2-3 centymetry. Popularne były czerwone obcasy, pomysłu króla Ludwika. Specjalizował się on w wymyślaniu idiotycznych przywilejów dla arystokracji, a jednym z nich było prawo do malowania obcasów na ten właśnie kolor.


Stanisław Gieżyński
fot. East News, Forum, Fotochannels, Shutterstock.com

Londyńska firma Void of Course, która wyprodukowała warte 4,5 tys. dol. szpilki, w jakich Lady Gaga pokazała się w amerykańskiej wersji „Idola” (fot. z lewej), nie mogła wymarzyć sobie lepszej reklamy. Szpilki w dziecięcych bucikach (w środku) są tylko do oglądania – nie tolerują kontaktu z ziemią. Madame Pompadour (fot. z prawej) chciała się nad nią wznieść, podwyższając obcasy do 10 centymetrów.