Jabłko

Jeśli boli kogoś gardło, niech zje jabłko poświęcone w kościele na św. Błażeja (3 lutego) lub na Matki Boskiej Zielnej. - Polskie wierzenie ludowe

Jest okrągłe, co symbolizuje doskonałość. Jego kolory to czerwień, kojarzona z krwią, a zatem z siłą życiową, i złoto – światłość, bogactwo, życie, wieczność. Dobrze się przechowuje, można jeść je nawet w środku zimy, co kieruje myśli ku nieśmiertelności. Jabłko – jeden z najpopularniejszych owoców, a zarazem symboli.

Według Celtów jabłonie rosły na wyspie Avalon, czyli w celtyckich zaświatach – stąd zresztą nazwa Avalonu: Wyspa Jabłek. Również w chrześcijańskim raju na środku rosło Drzewo Wiadomości Dobra i Zła, rodzące jabłka. Grecy wierzyli, że na zachodnich krańcach świata znajduje się ogród Hesperyd – sad jabłoni o złotych owocach. Z kolei u Rzymian cudowna jabłoń miała rosnąć na wschodnim brzegu morza.

Jak widać, jabłonie pojawiają się w miejscach szczególnych – w zaświatach, a zwłaszcza w ich centrum, na rubieżach świata, nad morskim brzegiem. Czyli w miejscach granicznych. Mogą być obrazem Drzewa Kosmicznego, symbolizującego oś łączącą niebiosa, świat ludzki i zaświaty. O kosmicznym znaczeniu jabłka i jabłoni opowiada też rumuńska legenda. Według niej Słońce i Księżyc powstały z tych właśnie owoców, które podrzucił do góry podczas zabawy mały Jezusek.

Dlatego jabłka, zwłaszcza złote, symbolizując potęgę, bogactwo, nieśmiertelność, wieczność czy blask słoneczny, stają się atrybutami władzy, zarówno boskiej, jak i ludzkiej, królewskiej – pochodzącej w końcu przecież od bogów.

W obrzędowości bożonarodzeniowej i noworocznej jabłka (wieszamy je na choince) miały przynosić dostatek i obfitość dóbr ma nadchodzący rok. Na Słowacji dziewczęta wrzucały w tym okresie do kąpieli czerwone jabłka, by zapewnić sobie zdrowie i urodę. Obrzucenie młodej pary jabłkami miało przynieść państwu młodym szczęście i płodność.

Jabłko, uważane za afrodyzjak, dawano też na Słowiańszczyźnie do zjedzenia młodej parze podczas pokładzin. Jeśli chciało się wzbudzić gwałtowną namiętność, wystarczyło… nosić jabłko przez dziewięć dni pod pachą, a potem podarować ukochanej lub ukochanemu. Zresztą jabłko i miłość fizyczną łączyli ze sobą nie tylko Słowianie. Grecy uważali je za atrybut Afrodyty, bogini miłości. Irlandczycy ofiarowywali je dziewczynie podczas oświadczyn. W Anglii służyły dziewczynom do wróżb – z rzuconych za lewe ramię obierek miały ułożyć się inicjały przyszłego męża. Jednak jabłko, owoc Drzewa Kosmicznego, ma podwójną naturę. Zjedzenie rajskiego owocu sprowadziło na Adama i Ewę wygnanie na ziemię, cierpienia i śmiertelność.

Gdy na górze Ida Parys ofiarował jabłko Afrodycie, w nagrodę otrzymał najpiękniejszą kobietę świata, Helenę, ale zapoczątkowało to krwawą wojnę. Nawet u braci Grimm jabłko zostaje użyte przez złą czarownicę do otrucia królewny Śnieżki. Nie jest zatem zaskoczeniem, że jabłko pojawia się też jako pokarm umarłych.
U Słowian można je odnaleźć na ucztach z okazji dziadów – świąt zmarłych. Celtowie uważali je za drzewo żałobne i sadzili na cmentarzach. W jednej z legend z grobu nieszczęśliwej dziewczyny, rozłączonej z ukochanym, wyrasta jabłoń.

Z pozoru tak codzienne i zwyczajne, dawane tradycyjnie dzieciom do szkoły na drugie śniadanie, jabłko okazuje się zawierać w swej symbolice to, co najważniejsze – życie i śmierć, potęgę, szczęście, zdrowie, bogactwo i urodę.


Zuzanna Grębecka