Bezgraniczne jak morze

Jej ciało wydobyto od razu. Jego, choć fosę osuszono, nie znaleziono nigdy…
Fort wybudowano w XIX wieku, żeby bronił portu. Twierdza cudem tylko dotrwała naszych czasów. Część wyburzono, część rozsypała się w gruzy, reszta zarosła i zniknęła pod tonami śmieci. Odkrył ją historyk i poszukiwacz skarbów Piotr Piwowarczyk. Kilka lat starał się o jej uratowanie przed splantowaniem (wyrównaniem gruntu), a potem o wydzierżawienie. Dziś mieści muzeum, ale przede wszystkim park wielkiej przygody, w czasie której przenosisz się w czasy pruskich freitrów.

Odbywasz szkolenie wojskowe i zostajesz strzelcem miejscowego regimentu, wędrujesz po polu minowym, strzelasz z armaty, błądzisz w mrocznym labiryncie kazamatów i dotykasz prawdziwych skarbów. Bywają tu gwiazdy, bywają politycy z pierwszych stron gazet. I nie ma tygodnia, żeby jakaś telewizja nie kręciła wakacyjnych materiałów. Po zachodniej stronie Świny można zobaczyć Fort Anioła, na którego wierzchołku Armia Czerwona dobudowała sobie punkt obserwacyjny i pustelnię artysty Tadeusza Zielińskiego, który XVIII-wieczny bunkier zamienił na... dom i galerię ikon.

Latarnia morska i legenda Wiatraka
Tylko 200 metrów dzieli Fort Gerharda od latarni morskiej, która jest najwyższą ceglaną latarnią morską świata i jedną z najwyższych latarń w ogóle. Trzeba pokonać 300 kamiennych stopni, żeby dotrzeć do górnej galerii. Nad nią jest jeszcze przeszklona komora z monstrualnymi żarówkami, których światło powiększa oryginalna soczewka Fresnela. Wspinaczka warta jest wysiłku, bo widok z góry nie ma sobie równych. Warto wziąć lornetkę, aparat fotograficzny i… krem do opalania.

Stąd można powędrować jeszcze dalej nad brzeg morza kamiennym falochronem wschodnim. Sięga on w morze aż... półtora kilometra. W połowie zachowała się tablica pamiątkowa wmurowana z okazji wizyty króla Fryderyka Wilhelma III, który osobiście doglądał postępu prac. Falochron to właściwie najdłuższe na Bałtyku kamienne molo. Znakomicie widać z niego plażę pełną windsurferów i kitesurferów. W mieście działa szkoła kitesurfingu, można się go nauczyć w kilka dni.

Świetnie widać też najbardziej charakterystyczny symbol miasta – Wiatrak. Właściwie wcale nie jest wiatrakiem, tylko znakiem nawigacyjnym wskazującym żeglarzom wejście do portu. Jednak legenda mówi inaczej. A w każdej legendzie tkwi ziarno prawdy. Wiatrak stoi na krańcu falochronu w miejscu, z którego kobiety żegnały ukochanych wypływających w morze. A kiedy mężczyźni wracali, trudno ich było poznać. Sponiewierani w sztormach i portowych tawernach tęsknili za oceanem i obcymi kobietami. Milczący byli. Obcy…

Żona pewnego Krzysztofa w ogóle go poznać nie mogła.
– Jak żyć z kimś takim? – płakała u wrót młyna. – Przecie on mi obcy całkiem.
Usłyszał to młynarz. Po włosach ją złotych pogładził i rzecze:
– Nie pytaj o nic. Niczego nie lękaj – powiedział. – Przyprowadź go o świcie.

Sztorm był. Wiatr i deszcz szarpały dziewczyną, gdy szła po falochronie. A żeglarz za nią ponury jak widmo.
Obcy. Młynarz nie rzekł nic. Drzwi zapadły jak wieko trumny. A po trzech dniach Krzysztof wrócił do żony wesoły, młody, jakby nigdy w morze nie wypłynął. Wszystko, co w drodze widział, zapomniał. Za niczym już nie tęsknił.

Odtąd dziewczyny odmieniały u młynarza swoich mężczyzn na lepszych. I trwało tak do owej wiosny, kiedy młynarz wrota na trzy spusty zatrzasnął. Wsiadł do łodzi. I w dal odpłynął. Ale kobiety wciąż tu przychodzą w nadziei, że ukochanego coś odmieni. Że znowu będzie taki sam jak pierwszego dnia, gdy się poznali…

Jak na Okawango
Dziejów miasta nikt nie zna lepiej od doktora Józefa Plucińskiego, odznaczanego przez najwyższe polskie i niemieckie władze za pracę, jaką wykonał dla pojednania między narodami. I to w czasie, gdy nikomu się nie śniło, że kiedyś powstanie „Solidarność”, że runie Mur Berliński. Przyjechał do Świnoujścia na zaproszenie Stefana Mollina, szefa Domu Kultury, który wymyślił sobie muzeum.
– Dajcie mi jedną wypchaną fokę – zadzwonił do muzeum w Szczecinie – a Pluciński stworzy wam najlepsze muzeum na wybrzeżu.

Do tego pomysłu Mollin dorzucił jeszcze jeden – FAMĘ. Debiutowali na niej Magda Umer, Marek Grechuta, Jerzy Stuhr. Na deskach tutejszej estrady pierwsze kroki stawiali Niebiesko-Czarni i Czesław Niemien. Latem w Centrali, założonej przez magika dźwięków Darka Ryżczaka, można spotkać znanych muzyków. W Basenie Północnym, w porcie żeglarskim kręci się między ziemią i wodą doktor Jerzy Porębski, naukowiec z miejscowego Instytutu Rybackiego, a kiedyś marynarz, autor najsławniejszej polskiej szanty: „Gdzie ta keja, gdzie jest ten jacht”. Tam, gdzie „Poręba z Wysp”, warto przysiąść, kto wie, może zagra na trąbce?

Paweł Kukiz, Bracia Golcowie i Big Cyc wolą uroczyska najmniejszej z zamieszkanych świnoujskich wysp – Karsiborza. Można popłynąć kajakiem na cały dzień pośród dwumetrowych trzcin i zobaczyć nad głową bielika. I poczuć się raczej jak na Okawango niż w delcie Świny, jednej z trzech cieśnin, którymi Odra przez Zalew Szczeciński przelewa się do morza. Unia doceniła tę krainę, przyznając jej dwukrotnie tytuł „Europejskiego Krajobrazu Roku”. W sumie wstyd przyznać, ale kiedy człowiek zaczyna odkrywać Świnoujście, brakuje mu czasu, żeby nudzić się na plaży.


Grzegorz Kapla